Bakımın Tarifi ;
Bir sistemdeki teknik elemanların yapısının olması gerektiği durumun, korunması,yeniden kazandırılması ve mevcut durumun belirlenip, değerlendirilmesi için gerekli önlemler topluluğu olarak bakım tarif edilir.Asansör tesisleri, insan hayatı ve mal güvenliği bakımından diğer makine sistemlerinden daha yüksek emniyet ve güvenilirliğe sahip olmalıdır. Uygulanacak planlı ve sistematik bir bakım yöntemiyle asansörden beklenen kesintisiz ve güvenilir çalışma süresi uzatılıp, tamire ihtiyaç azaltılabilir.Bu çalışmada asansör tesislerinin bakımında muayene, servis ve bakım prosedürü konuları ele alınmış ve asansör bakımına yönelik bir araştırma yapılmıştır.
Giriş ;
Bakım, genel olarak sadece hasar oluştuğu zaman alınan tedbirler topluluğu olmayıp, donanımın performansını, güvenirliliğini, düzenli ve verimli, arızayı önleyecek şekilde emniyetli çalıştırarak en üst düzeyde tutmak ve işletme kayıplarını en aza indirmektir. İnsan hayatı ve mal güvenliği açısından asansör tesisleri diğer makine sistemlerinden daha yüksek emniyet ve güvenirlilik seviyelerine sahip olmalıdır. Herhangi bir nedenle asansörler devre dışı kaldıkları zaman, tamir edilmek, ayarlanmak veya değiştirilmek zorundadır.
B.Bakımın Amacı ;
Asansörlere uygulanan bakımın amacı, donanımın performansını, güvenirliliğini sağlamaktır. Ayrıca tesisi düzenli ve verimli, arızayı önleyecek düzeyde emniyetli olarak çalıştırılacak en üst düzeyde tutmak ve işletme kayıplarını en aza indirmek de bakımın amaçlarındandır.
Bunun için uygulanması gereken bakım yöntemleri şunlardır;
1) Koruyucu ve Planlı Bakım: Donanım ve elemanların çalışmalarını yeterli ve uygun bir şekilde sürdürülmesi için düzenlenen bakım.
2 Arızadan Kaynaklanan Bakım: Donanım ve elemanların yeniden eski çalışma koşullarına dönmesini sağlayan bakım.
3) Değiştirme: Donanım ve elemanlar aşındığında veya fazla güvenli ve uygun çalışma kabiliyetini yitirdiğinde uygulanan bakım.
4) Dinamik Bakım: Donanımın uzaktan izlenme ve bilgilerin bilgisayar tarafından sürekli değerlendirildiği bakım.
Kullanılan makine ve donanımların kalitesi çok çeşitlilik gösteren ve değişik güvenirlilik seviyelerine sahip olan asansörler, tüm sistemle ve tek tek elemanlarla belirlenir. Asansörler herhangi bir nedenle devreden çıktıklarında tamir edilmek, ayarlanmak veya değiştirilmek zorundadır. Bununla birlikte “Koruyucu Bakım” sonunda, tamire olan ihtiyaç bir dereceye kadar azaltılabilir.
Asansör tesisi için güvenirliliği arttırmak için uygulanması gereken faktörler şunlardır:
• Koruyucu bakım,
• Doğru ve tam bir bakım,
• Problem yaratan elemanların yerine daha güvenilir elemanları kullanma,
• Rapor edilen tesisin, tasarımcı tarafından gerekli değişikliklerin yapılması.
Bu faktörlerden koruyucu bakım asansör tesisinin emniyetli ve güvenilir çalışması için en önemli yeri tutar.
ASANSÖRÜN MUAYENE ve BAKIMI ;
Asansör tesislerine uygulanan koruyucu bakım, donanım hasara uğramadan önlemek veya geciktirmek ve ek olarak meydana gelen arızaların şiddetini azaltmak için kullanılır. Bakım için “muayene” ve “servis” hizmetleri uygulanmaktadır.
Asansör Tesislerinin Muayenesi ;
Kritik parçaların muayenesi, tesisin güvenirliliğinin artmasıyla doğrudan ilgilidir. Muayene, parçaların değiştirilmesi ve ileride olası arızların giderilmesini sağlar ve normal olarak bütün bakım programları süresince uygulanır. EN 2168 Standardında da belirtilen muayeneler asansör tesisine uygulanmalıdır. Gözle ve elle yapılan muayenelerin önemlileri şunlardır:
• Halatlarda kopuk tellerin var olup, olmadığının kontrolü ve aşınıp aşınmadığına bakılmalıdır.
• Tahrik kasnağı yivinde aşınma kontrol edilmelidir.
• Ray pabuçları kontrol edilmelidir.
• Asansör kablosunun dış muhafazasında çatlak olup olmadığının kontrolü yapılmalıdır.
• Makine grubunda dişli ve yataklarda aşınma olup olmadığı kontrol edilmelidir.
• Yaylı ve hidrolik tamponların çalışıp, çalışmadığı kontrol edilip, ayarlanmalıdır.
• Somun ve cıvataların gevşeyip gevşemediğine bakılmalıdır.
• Kat ayarlarının verilen sınırlarda olup olmadığına bakılmalıdır.
• Kabin kat ayaları ve durak kapı açılmaları kontrol edilmelidir.
• Frenleme elemanlarından birinin görev yapmaması ile diğer elemanların kabini durdurmadığı fren durumlarında mekanik frenler kontrol edilmelidir.
Muayene genellikle yakın gelecekte hangi elemanların tamir veya bakıma ihtiyaç duyacağını ölçmek için düzenli aralıklarda yapılır. Bu gibi muayeneler asansörün geçici hizmet dışı kalması gibi kısa süreli zararlara yol açabilir. Ancak diğer taraftan bu muayeneler, arıza esnasındaki zaman kayıplarının toplamının kabul edilebilir düzeylere indirir. Asansör kullanıcıları ve bakım elamanları, işçilik ve malzeme tutarları yüksek olduğundan koruyucu bakım tutarlarını minimum düzeyde tutmaya çalışmalıdır.
Asansörlerde Uygulanan Servis Hizmeti ;
Asansör tesislerinde yapılacak olan rutin temizleme, yağlama ve ayarlama, aşınmayı önemli ölçüde azalttığı gibi arızayı da önlemektedir. Ancak bütün bunlar arızanın meydana gelmesini önlemez. Asansörün yağlanması gerekli kısım ve parçaların imalatçı firmanın tavsiyelerine göre ve önerdiği koruyucu yağ ile yapılmalıdır. Sürekli yağ içinde çalışan elemanların yağ düzey kontrolleri yapılmalı, belirtilen sürede yağlar değiştirilmelidir. Sürtünmeye tabi elemanlar paslanmaya karşı koruyucu yağ ile yağlanmalıdır. Kapalı kısımlar sökülerek, iç kısımlar temizlenmeli ve yağlanmalıdır.
Yağlanması ve temizlenmesi gereken elemanlar şunlardır;
• Askı halatları, belirtilen şekilde yağlanmalı ve birkaç kez kabin durdurulup, çalıştırılmalıdır. Bu halde kayma olup olmadığı kontrol edilmelidir.
• Kılavuz raylar yılda en az bir kez tamamen temizlenip, yağlanmalıdır.
• Hidrolik tamponlar, belirlenen aralıklarla kontrol edilmeli, hidrolik yağının istenen düzeyde tutulmalıdır.
• Kumanda anahtarları ve röleler, temizlenmeli ve belirtilen yerleri yağlanmalıdır.
• Emniyet halatları aksi belirtilmedikçe yağlanmamalıdır.
• Emniyet tertibatlarının hareket eden parçaları temizlenmeli ve belli aralıklarla yağlanmalıdır.
Asansör tesisinin temizlenmesi ve temiz tutulması gereken kısımları ise şunlardır:
• Asansör boşluğu, temiz tutulmalı, kuyu depo olarak kullanılmamalıdır. Alt boşlukta su toplanmışsa tahliye edilip, yalıtım sağlanmalıdır.
• Makine dairesi, temiz tutulmalı ve yağlı olmamalıdır. Burada bakım malzemesi haricinde başka malzemeler bulunmamalıdır.
• Kabin üst yüzeyi, temiz olmalı ve tehlike kapağı ile havalandırma sistemi kontrol edilmelidir. Kabin üstünde herhangi bir malzeme bulunmamalıdır.
• Asansörün genel kısımları uygun boya ile boyanmalıdır. Boyalar asansörün çalışan kısımlarına zarar vermemelidir.
Servis hizmetinde yağlama, temizleme işlemlerinin haricinde yapılması gereken son işlem ayarlardır. Asansör tesisinde bulunan kısımlar ve gerekli ayarlar şunlardır:
• Fren ayarları; frenlemenin sarsıntısız olmasını sağlayacak şekilde bakım talimatında verilen aralıklarla yapılmalıdır.
• Kapı ayarları; bakım talimatına göre kapının hızla çarpmasını veya açık (veya aralık) kalmasını önleyecek, istenen yumuşaklıkta kapının kapanmasını sağlayacak şekilde olmalıdır. Otomatik kapılarda, kapı açıp kapama makinelerinin muayenesi ve ayarları yapılmalıdır. Her kapı kilidinin tutukluk yapmadan tam emniyetle kilitlemesini sağlayacak biçimde kilit kabı ile karşılığının muayeneleri ve ayarları da yapılmalıdır.
• Röle ayarları; çalıştırıcı ve durdurucu kontakların basıncının muayenesi ve yayların ayarları yapılır. Klemens vidalarının sıkılığına bakılmalıdır.
• Enver sör ayarları; kontakların birbirine göre uzaklıklarının eşitliği sağlanmalı, değme basıncını sağlayan yayların ayarları yapılmalı ve kontaklardaki oksitlenme giderilmelidir
Asansörlerde Bakım Prosedürü ;
Asansör tesislerinde uygulanan bakım Prosedürü, EN 2168 Standardında verilen “Asansör Bakım Kuralları” ve EN 10922 Standardında verilen hususlara uygun olmalıdır. Bakım işlemi elektrikle çalışan insan ve yük asansörleri için en çok 6 ayda bir yapılmalıdır. Her asansörün bakımı, bakım talimatında bulunan hususlara uygun olarak, bakım yapmakla yetkili kişiler olan “bakım personeli” tarafından yapılmalı ve her bakım sonuçları bir “bakım raporu” ile tespit edilmelidir.
Bakım prosedürü ve detayları bir talimatname ile belirlenmiştir. Burada asansörü oluşturan elemanların bakım aralığı, ayarları, toleransları ölçüleri ve kullanma koşulları bulunmaktadır. Bakım işlemi, bakım aralığının başında yapılmalıdır. İşletmeden alınan asansörlerin bakımını yapmaya gerek yoktur. Tüm elemanların bakım aralıkları yapımcı tarafından saptanmalıdır. Bakımı yapacak personel, Belediyelerin veya diğer ilgili kuruluşların yetkili kıldığı ve yetki belgeli teknik eleman olmalıdır.
Bakım, bir sistemdeki teknik elemanların yapısının olması gerektiği durumun, korunması, yeniden kazandırılması ve mevcut durumun tespit edilip, değerlendirilmesi için gerekli önlemler topluluğu olarak tarif edilir. Asansör tesisleri, insan hayatı ve mal güvenliği bakımından diğer makine sistemlerinden daha yüksek emniyet ve güvenirliliğe sahip olmalıdır. Uygulanacak planlı ve sistematik bir bakım yöntemiyle asansörden beklenen kesintisiz ve güvenilir çalışma süresi uzatılıp, tamire ihtiyaç azaltılabilir.
Basit bir bakım, temizleme, yağlama ve küçük ayarlamaları kapsar. Bazı hallerde tamir ve aşınmış veya kırılmış parçalara değiştirilmesi işlemlerini içerir. Ancak günümüzde asansör tesislerinin bakımında sadece bu basit yöntemi uygulaması yeterli olmamaktadır. Bunlara ilave olarak koruyucu ve planlı bir bakım sözleşmesi yapılmalı, Standart ve Yönetmeliklere uyulmalıdır. Eğitilmiş ve tecrübeli bakım personeliyle, uygun hazırlanmış bakım talimatına göre en az 6 ayda bir defa bakım yapılmalıdır.
Asansör Bakım Defteri ;
Her asansörün 15 Şubat 2003 tarih ve 25021 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Asansör Yönetmeliği”ne uygun olarak bakım işleri yapılmalı ve “bakım raporu” tutulmalıdır. Ayrıca her asansörün bir “bakım defteri” bulunmalıdır. Bu deftere tarih belirtilerek oluşan arızalar, kazalar, bakım ve muayeneler kaydedilmelidir.
Asansörlerle ilgili bilgilerin bulunduğu “bakım defteri”, EN 10922 Standardında belirtildiği şekilde, asansörün ana karakteristiklerini ve bütün diğer belgeler en geç tesisin hizmete alınmasında düzenlenmeli ve kaydedilmelidir. Bu kayıtların asansörün son durumunu yansıtması sürekli sağlanmalıdır.
Bakım defterinde bulunması gereken hususlar şunlardır; asansörlerin teknik karakteristikleri, hizmete alındığı tarih, halat ve zincirleri için belgeler ve tip kontrol belgesi gerektiren parçalarla ilgili belgeler, önemli değişiklikler, değiştirilen halatlar veya önemli parçalar, kazalar ve tarihleri bulunmalıdır.
Emniyet kurallarının değerlendirilmesi için gerekli olan tesis planları ve devre şemaları, muayene ve deney raporlarının tarihli kopyaları ve bunlarla ilgili mütalaalar bulunmalıdır.
Bakım defteri her durumda, bakım servisine, muayene ve deneyler için sorumlu kişi veya kuruluşlara talep edildiğinde verilmelidir. Bakım için gelen personel tarafından üç nüsha olarak hazırlanan “bakım raporu”nun bir nüshası bakımı yapan tarafından saklanmalı, ikinci nüsha bakım yaptırana verilmeli, son kopya ise bakım defterine konulmalıdır. Değiştirilen parçalar da bu deftere kaydedilmelidir.
Asansör Bakımı ile İlgili Hükümler
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca 15.02.2003 tarih ve 25021 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Asansör Yönetmeliği”ne uygun olarak Belediyeden veya Belediye hudutları dışındaki yapılar için Valiliklerden “işletme ruhsatı” alınması zorunludur. Bu ruhsat alınırken aranan 4 şartın bir tanesi de bakım sözleşmesinin varlığının kontrolü”dür.
Hazırlanan bu yönetmeliğe göre, her asansör bakım ve onarım sorumluluğunu taşıyan bir asansör firmasıyla yazılı bir anlaşma yapmalıdır. Garanti süresi boyunca bakımı üstlenen firma asansörü yapan firma olmalıdır, daha sonradan başka bir firma bakımı üstlenebilmektedir. Bakımcı firma, asansör tesisi için yedek parça stoku bulundurmayı taahhüt etmeli ve değiştireceği parçalar tesisin orijinal malzemelerinden olmalıdır.
Asansör Bakım Sözleşmesi ;
Düzenlenecek “bakım sözleşmesinde” arıza ihbarında bakımcı firmanın müdahale süresi belirtilmelidir. Ayrıca garanti dışında bakım süresinde parça değiştirilmemesi halinde arızaların giderilmesinin ücretsiz olduğu; parça değiştirildiğinde parçanın işçilik ücretiyle birlikte ücrete tabi olacağı yazılmalıdır.
Asansör kullanıcısıyla asansör firmalarınca yapılacak yazılı anlaşmada, bakımcı firmanın vereceği talimatlara uyulması gereken hususlar belirtilmelidir. Asansörün özelliğine göre farklılıklar gerektiren hususların bazıları şunlardır;
• Asansör içinde kat arasında kalan kişilerin kurtarılmasında firmanın yazılı talimatına aynen uyulmalıdır.
• Asansöre 12 yaşından küçükler tek başına binmeleri önlenmelidir.
• Asansöre girerken kabinin o katta olup olmadığı kontrol edilmelidir.
• Yolcuların kat arasında kaldığında kapı camını kırarak çıkmaya çalışmamalıdır.
• Yolcuların kabin üstündeki çıkış kapağından kendi başına çıkmaya çalışmamalıdır.
• Kabin dengeli yüklenmesine dikkat edilmelidir ve yüklerin kaymaması için gerekli tedbirler alınmalıdır.
• Anlaşmalı bakım yapan firma dışında başka bir firma ve kişilerin asansöre müdahale etmesi engellenmelidir.
Asansörlerin Yıllık Kontrolü ;
Hazırlanan yönetmelik ile periyodik bakım haricinde, yapının bağlı bulunduğu Belediyeler veya Belediye hudutları dışındaki yapılar için Valiliklerce yılda en az bir kez her asansörün kontrolünün yapılması zorunlu kılınmıştır. Bu hususla ilgili olarak kadrosunda yeterli teknik eleman bulunmayan Belediye veya Valilikler yıllık kontrol için asansörün bakımını yapan firmaya veya dışarıdan bir elektrik ve/veya makine mühendisine yaptırmaları belirtilmiştir.
Asansörün emniyet ve işletme yönünden standartlara uygun şekilde çalıştığını, tesisin işletilmesine engel bulunmadığını belirten ve sorumluluğunu taşıyan bir rapor verilmelidir. Bu raporun tazmin ettirilmesinin takibinden asansörün bulunduğu bina yöneticisi ve bakımı yapan firma müştereken sorumludur. Hazırlanan rapor 3 nüsha olacak, Belediyede veya Valilikte, bakımcı firmada ve kullanıcıda bulunacaktır.
Sonuçlar ;
Asansörlere uygulanan koruyucu bakım, periyodik muayene işlemleriyle asansörlerin sürekli çalışabilirliğini üst düzeyde tutulmasını ve güvenirlilik seviyesinin korunmasını sağlamaktadır. Asansör tesislerinin bakımında Asansör Yönetmeliğinde belirtilen nitelikte bakım personeli yer almalı ve her asansör tesis için düzenli bir bakım defteri ile bakım raporları tanzim edilmelidir. Asansörlerin güvenilirliğinin sürekli olması ancak periyodik olarak yapılacak koruyucu bakım ile sağlanabilir.
YALI Lift Asansör Ltd. Şti. 0 232 425 00 32 – 0 232 425 00 92